Donderdag 11 u.
26 Maart 91
Beste der manen!
Schrijf me toch wat meer. Ik zou meer "Einzelheiten" over uw' toestand gaarne vernemen. Ik beken dat ik alles in uw brief van dezen morgen[1] niet heel goed versta.... Ik citeer:
"Wat ga ik nu doen? Mijn hoofd draait... En toch ga ik deugdzaam, raisonnabel, wilt ge: philister worden!"
? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?
Maar 'k versta nog minder dit:
"Ge kunt alles sceptiek opnemen, maar Zij is een engel! ... Vrijdag ben ik vrij! Eer niet!..."
Kerel! kerel! ik betrouw u niet. Ik ben zeker dat ge nog het Falconplein[2] bezocht hebt!!! Niet?
Ik heb die Wildente herlezen.[3] Ach, jongen, je bent nog een ellendiger wildeend dan Hjalmar[4] zelf. Zul je dan ook nog een rol spelen in mijn "Onmachtigen"?[5]
Waarom zijt ge Vrijdag maar los? Enfin, 'k zal wachten tot dan om u een speech in drie poincten op te disschen.
Nu, wat over de theater-zaak gepraat.[6] In Brussel hier heb ik iemand die ons uitmuntend kan helpen: Edw[ard] Coremans, den criticus, die zich bizonder bezig houdt met dramatische kunst, en "Spooken" vertaald heeft.[7] Ik ben nogal intiem met hem, en zal hem dezen namiddag spreken.
Ik geloof dat we gedrieën[8] in het uitvoerend comiteit kunnen blijven. Met drie kunnen we meer uitvoeren dan met zes. De anderen natuurlijk zullen ons helpen (Dwelshauvers
[2]
vooral dweept met de onderneming). Kent ge niemand die propag[anda] zou maken in Gent? Hier zullen we ons het werk verdeelen: ik gelast me met de Hoogeschool (met Dwelshauvers), en spreek in Taalverbond, Distel, en verscheidene tooneelmaatschappijen. Advokaat Royer (uitmuntende kerel!) zal een voordracht geven in de "Jeune Barreau", hoop ik.[9] Met Garnir, Janson, Féron enz., heerschen we over de pers. Met Gregoire le Roy en Charles van Lerberghe houd ik de "Jeune Belgique". En indien ge niemand hebt in Antwerpen om Fransche voordrachten, dan is Jacques altijd gereed.
We zouden kunnen nemen:
- 1) een stuk van Ibsen. Hetwelk?? Zal daarvoor alles moeten herlezen (Puppenheim en Gespenster zijn vertaald, en werden gespeeld)[10]
- 2) een stuk der "Freie Bühne". Jacques schrijft daarvoor aan zijn broêr, die daarginder in de beweging is.[11] (Südermann: Sodom's Ende, b.v.)[12]
- 3) een modern stuk uit Engeland. Daarvoor hebben we J.T. Grein noodig.[13]
- 4) En de Russen! De Macht der Duisternis, van Tolstoi.[14] Ofwel: de Storm, of Baal, van Pisemsky,[15] of misschien iets van Ostrowsky? (Ik zal dat allemaal nog éens lezen).
- 5) Wat Frankrijk betreft, heb ik gedacht aan "De Kraaien" van Henry Becque[16] (voorganger van Ancey).
- 6) The merry wives of Windsor.[17] Denk je niet?
- 7) Iets eigenaardigs: een oude latijnsche "Schwank"! B.v.: Aulularia, van Plautus (waarmeê Molière "L'Avare" gemaakt heeft).[18]
- 8) een... vlaamsch stuk.
Ik heb geen papier genoeg om u op degelijke wijze de handen te drukken.
Gust.
Annotations
[2] Waar Clara zong.
[3] Henrik Ibsen, Vildanden (1884). Er bestonden twee Duitse vertalingen, respectievelijk van 1887 (vertaling van Ernst Brausewetter) bij Reclam's Universalbibliothek te Leipzig, en een van 1889 (vertaling van M. von Borch) in de Nordische Bibliothek te Berlijn.
[4] Personage uit Ibsens Vildanden (1884). Hjalmar Ekdal wordt gewoonlijk beschouwd als de meest algemeen-menselijke figuur uit Ibsens oeuvre. Zijn mislukte kunstenaarschap wordt gesymboliseerd in het beeld van de lamgeschoten wilde eend. Hjalmal is ook een der personages uit Maeterlincks La princesse Maleine (1890). Er bestaat evenwel geen twijfel dat het hier over Ibsens toneelstuk gaat.
[5] Het woord "onmachtig" was omtrent de eeuwwisseling een modewoord. Vermeylen gebruikt het verscheidene malen, o.a. in het gedicht 'Onmacht' (in: Zingende Vogels,II, 2de stuk (1891), p. 89-90 en in Van Nu en Straks nr. I (1896), p. 165 in het sonnet Dagen van onmacht. Vermeylen doelt hier op een roman die zou worden getiteld Onmachtigen, maar daarvan kwam niets terecht. Over de "onmachtsbeleving" en het daarmee gepaard gaande pessimisme in de literatuur, zie Albert Westerlinck, Prosper van Langendonck ([Brugge], De Kinkhoren, Desclée de Brouwer en Cie, 1946), p. 158-159; 165.
[6] Namelijk om in de Cirkschouwburg in de Jezusstraat met enkele van de Nederlandsche Schouwburg afgescheiden acteurs (zie brief 26 noot 2) te trachten het betere toneel in Antwerpen ingang te doen vinden.
[9] Niet teruggevonden.
[10] Puppenheim — oorspronkelijk Et dukkehjem (1879) — bestond al in een Nederlandse vertaling van Henrica (met een voorrede van S.J. Warren) Amsterdam, A. Rössing, 1887. Een oudere vertaling door Ida Donker (uit het Zweeds) dateert van 1882 en werd uitgegeven te Leiden. Van Gespenster, oorspronkelijk Gengangere (1882), werd geen Nederlandse vertaling van voor 1891 teruggevonden. Puppenheim werd als Maison de poupée in de vertaling van Léon Vanderkindere door het Théâtre-Libre te Brussel gespeeld in de lente van 1889. Zie Georges Dwelshauvers, 'Les premiers drames de Henrik Ibsen', in: La société nouvelle, VI, tome I (1890), p. 518. Volgens Charles Sarolea, Henrik Ibsen. Etude sur sa vie et son oeuvre (Parijs, Librairie Nilsson, 1891), p. 49 was Vanderkindere met zijn vertaling (Brussel, Weissenbruch, 1889) de eerste die het stuk in België bekend maakte. Gespenster werd als Les revenants in de vertaling van Rodolphe Darzens eveneens opgevoerd door Antoine in het Théâtre du Parc op 30 mei 1890 en op 9, 10, 11 en 12 maart 1891, eveneens in de Parkschouwburg. Zie nog André Antoine, Mes souvenirs sur le Théâtre-Libre (Parijs, Arthème Fayard et Co, 1921), p. 183 en Paul Delsemme, Theodor de Wyzewa et le cosmopolitisme littéraire en France à l'époque du symbolisme (ULB, Travaux de la Faculté de Philosophie et Lettres, 1967), p. 272.
[11] Dr. Weisert, archivaris van de universiteit te Heidelberg, deelde ons mee dat Georges Dwelshauvers van 22 april tot het einde van het zomersemester 1891 als student in de filosofie aan de universiteit van Heidelberg ingeschreven was. Waarschijnlijk was hij reeds een maand vooraf naar Duitsland vertrokken.
[12] Hermann Sudermann, Sodom's Ende (Berlijn, Cotta-Verlag, 1891.
[13] Die toen in Londen verbleef en er o.a. in 1891 het Independent Theatre oprichtte, dat voornamelijk naturalistische stukken speelde. Over Jacob Thomas Grein, zie o.m. N.H.G. Schoonderwoerd, J.T.Grein. Ambassador of the theatre 1862-1935. A study in anglo-continental theatrical relations (Assen, Van Gorcum, 1963 en M. Orme, J.T.Grein. The story of a pioneer 1862-1935 (Londen, J. Murray, 1936.
[14] L. Tolstoj, De macht der duisternis (1886), vertaald door Arnold Ising Jr. (Amsterdam, A. Rössing, 1887).
[15] Baal verscheen in A.F. Pisemski, Théâtre choisi. Une amère destinée. Baal, vertaald uit het Russisch door Victor Derély (Parijs, A. Savine, 1889), dl. XIII. Pisemski schreef geen enkel werk met de titel Storm. Wél schreef hij in 1863 Vzbalamucennoe more, wat vertaald kan worden als De woeste zee. Tot 1891 was dit werk noch in het Frans, noch in het Nederlands vertaald. Dat het wel degelijk om De woeste zee gaat, blijkt uit het feit dat Paul van Treghem in Dictionnaire des littératures, III (Presses universitaires de France, 1968), p. 3067 het werk vermeldt als La tempête (1863). Vermits Vermeylen over De Storm spreekt, baseert hij zich naar alle waarschijnlijkheid op een Duitse vertaling. Die is alleszins niet te vinden in Frauwallner, Giebisch en Heinzel, Die Weltliteratur (Wenen, 1954), dl. III, waar op blz. 1363 wél drie andere werken van Pisemski geciteerd worden die in het Duits zijn vertaald. We zijn de heer J. van Damme van het Seminarie voor Russische taal- en letterkunde (Universiteit Gent) zeer schatplichtig voor deze informatie.
[16] Henry Becque, Les corbeaux (Parijs, Tresse, 1882.
[17] Van Shakespeare.
[18] Plautus' Aulularia kan niet met zekerheid gedateerd worden. Zie T. Macci Plauti Aulularia, met aantekeningen door Dr. C.M. Francken, (Groningen, J.B. Wolters, 1887), XVI. Ook Pieter Cz. Hooft volgde met zijn Warenar (1616 of 1617) Plautus na.
