Ik heb uw tooneelstuk[1] gelezen, gewikt en gewogen en — te licht gevonden. Ik zeg niet dat gij geen aanleg hebt om voor het tooneel te schrijven, maar gij zijt er nog niet. Voor het tooneel werken is de moeilijkste taak, de ingewikkeldste kunst: van eerst af lukken ware een wonder.

Wat er aan ontbreekt? Veel. Vooreerst en dit is voor mij hoofdzaak: het is werk van den kop niet van het hart — Machwerk — Gij hebt niet gevoeld, niet geloofd wat gij zegt en daaruit moet het ergste van alle manierisme voortvloeien. Een kunstenaar moet wezenlijk behoefte, sterken aandrang gevoelen om een denkbeeld te belichamen om te scheppen, wil zijne fantazij warm worden, wil hij plezier vinden in het voortbrengen en ons plezier doen vinden in zijn werk. Uw stuk is koel en laat koel — Elisa declameert in den eersten en Jules in den laatsten akt — De typen uit den tweeden akt, waarvan gij u veel voorsteldet, geloof ik, zijn een hors d'oeuvre, die ons koel laten.

Gij hebt de prijzenswaardige ambitie gehad een karakter te schilderen, een ingewikkeld iets in Ibsen's trant. Maar gij hebt minder gelukkig eene zieke gekozen die niet aan een hangt en voor wie ik niet begrijpen kan dat men in liefde ontvlamt.

Uwe tegenstelling van Silvester-Fanny en Jules-Elisa treft, maar zij is schril en daardoor nog al naïef. Over dichters en verzen in tooneelstukken kent gij mijn opinie.

Alles te zamen gaat uwe peiling des harten niet diep genoeg en is uwe handeling onvoldoende om die menschenschimmen te doen leven. Ik begrijp dat gij onder het schrijven de illusie gehad hebt dat gij de menschen werkelijk leven hadt ingeblazen, lezer [2] en toeschouwer kunnen die illusie niet deelen. Er is meer samenpersing (concentratie) van handelingen, denken en zeggen noodig om eene novelle tot een tooneelstuk om te werken: gij zijt te veel novellist gebleven.

Ik acht het onnoodig verschooning te vragen voor die brutale beoordeeling, gij weet met welk doel en gevoel het geschiedt.