Uw brief is er weer in gelukt mijn verdord pessimisten hart (geen pose, hoor!) een beetje op te fleuren. 'k Verwachtte al zóo lang een woord van u dat me wat kwam opmonteren. Nu, 'k heb dan ook 14 dagen lang niet anders gedaan dan over u gepraat met van Aken, die u bemint als een mooi visioen... (hm-hm) zonder u ooit gezien te hebben. Uw bakkes ja, dat kent hij niet; 'k heb hem uw satanieke physionomie niet afgemaald, maar uw plezierige gebildete-ketjesziel, waar ik verrückt van ben, bevalt hem. Die kerel kan soms met zoo'n gul breeden lach luisteren naar uw theorieën over de vrouw (die hij ten volle deelt, en hij weet er wat van!), hij denkt zoo flink, zoo echt modern en artistiek over kunst; is, als wij, zoo'n zielshater van ons banaal onschuldig Vlaamsch letterbentje — kortom ge moet hem zoo gauw mogelijk kennen. —
Waarom ik u niet schreef, Gust?
- 1° bezit soms gedurende, tien dagen geen knop!(Heb al mijn geld, 35 fr., in een paar dagen dùrchgebracht!!) Dus: geen postzegels.
- 2° ben nog niet van Cl[ara] af, ongelukkiger dan gij; maar... 'k voel dat komen. (Lach niet, smeerlap!)
- 3° heb 15 artikels geschreven over Rossi[2] in den Koophandel,[3] groote artikels van twee kolommen gaillarde, waarin ik op de gelubden der kunst gerost heb, man, — dat Franck er plezier heeft van gehad. (Hoe vindt ge dat van dien Franck?) Pol de Mont noemt me nu: Mijnheer de Bom — wat me zeer veel spijt voor hem. De Koophandel heeft [2] mijn laatste art[ikel] niet genomen: Dat was te kras tegen ons publiek en tegen de spekslagers, tegen de Antwerpsche... kunstenaars! 't Was éen lofzang op Brussel en op de Jeune Belgique! 'k Zal dat misschien in de Vl[aamsche] School zetten.[4] 'k Vind het heel plezierig in de feste Burgen[5] van de burgers de meest vooruitstrevende gedachten te verdedigen. Daarbij, gelief in aanmerking te nemen: ik loop niet meê, met mijn opinies; 'k heb me van alle invloeden, ook van bevriende zijde, losgemaakt; gansch vrij!
Laat ik dat in de toepassing nu ook eenmaal worden. Maar — 't vleesch is zoo zwak. En als men u nu vraagt om te poepen, kunt ge dat dan weigeren? Ik ben 10 dagen weggebleven: men heeft me teruggeroepen. Indien zij morgen zegt; adieu! dan is alles gedaan. Zóo ben ik thans. Ik geniet volop lichamelijk. Geloof me. 'k Heb u een en ander te vertellen, dat ik niet aan 't papier vertrouwen wil. Ik wil ook uw historie van naaldeken tot draadje hooren.
Schreef ik u al over Meyer v. Praag? 'k Zal u 'n mooien roman vertellen over hem, als ik u zie. Sinds 1 Juni moet ik een brief uit Londen van hem beantwoorden: geen postzegels.[6]
Blok maar, kerel, 't zou me spijt doen, indien ge den burgertjes den kaakslag niet kost toebrengen, met genie alleen een examen te kunnen doorbijten. Schrijf niet als je niet kunt.
Ik studeer Ibsen en ga een boek over hem schrijven[7] — in den aard van Dwelsh[auvers] Wagner (Bib[liothèque] Gilon)[8] — Later meer. Pol aan Jacques.
Jou Mane
Schrei niet te veel over Leo! 'k Zal u mijn indruk over de ontmoeting met haar mondeling zeggen.
Annotations
[1] Deze brief is verkeerd gedateerd. 15 juli viel immers niet op een maandag, 15 juni wel. Bovendien is De Boms schrijven blijkbaar een antwoord is op brief 93.
[2] De Bom schreef geen vijftien maar veertien artikels, die, hetzij rechtstreeks hetzij onrechtstreeks, verband houden met Rossi's optreden te Antwerpen. Zie Van Tichelen, Bibliografie van en over Emmanuel de Bom, p. 143 en 169, respectievelijk nr. 307 en 509-521.
[3] In De Koophandel van Antwerpen schreef De Bom dertien artikels over Rossi. Zie Van Tichelen, Bibliografie van en over Emmanuel de Bom, p. 107, nrs. 509-521.
[4] De Bom schreef inderdaad in De Vlaamsche School (nr. IV (1891), p. 112-113) een artikel met de titel Een nagalm der Rossi-voorstellingen. Dat brengt het aantal artikels over Rossi op veertien (zie noten [2] en [3]).
[5] Naar "Ein feste Burg ist unser Gott", eerste regel van het zogenaamde Luther-lied. Dat gedicht werd in 1527 bij de nadering van de pest ter ondersteuning van zijn soldaten. Zie A. Huizinga, Woorden en gedachten Zutphen, W.J. Thieme & Cie, 1950.
[6] Over Meyer van Praag vinden we in De Boms Aanteekeningen X, mei 1890 (bezit AMVC), p. 36 volgende mysterieuze zin: "Ik meende dat 't eens aan het licht komen zou, dat ik zijn broer was!" Wie Meyer van Praag precies was, kon ondanks wat schaarse informatie in De Boms aantekenboekjes, niet uitgemaakt worden. Zo weten we dat De Bom hem reeds voor 1885 — toen hij dus ongeveer zeventien jaar oud was — had leren kennen. Verder blijkt uit de aantekenboekjes dat Meyer van Praag zich bezig hield met muziek — hij speelde viool en gaf blijkbaar ook concerten — en dat De Bom hem regelmatig zijn dagboeken voorlas.
[7] Emmanuel de Bom, Henrik Ibsen en zijn werk Gent, Ad. Hoste, Amsterdam, Van Holkema en Warendorf, 1893. Men kan het belang van dit 109 bladzijden tellende werk van De Bom niet overschatten, omdat het de eerste grondige Ibsen-studie was in het Nederlandse taalgebied.
[8] F.V. Dwelshauvers, Richard Wagner. Etude analytique de sa vie et de ses oeuvres, contenant quelques remarques sur les exécutions de Bayreuth (Verviers, Gilon, 1889.
