'S GRAVENHAGE
28 NOV 92 12-IV
afz. Boele v[an] Hensbroek
Den Heer Emm[anuel] de Bom
Olijftakstraat
Antwerpen
Olijftakstraat
Antwerpen
ANVERS
28 NOVE 1892 6-S
's Grav[enhage] 27 Nov[ember] '92
Amice,
Ik bleef te kort in Antw[erpen][1] om u te komen opzoeken en toch wil ik kortelings uw brief beantwoorden. Waarom gij mijne verzen-zending aan oude vriendschap toeschrijft is mij niet recht duidelijk. Al zijn de tijden van de Boekwezendag lang voorbij[2] en gij en ik zeker in vele opzichten veranderd, zoo zou het toch wel kunnen zijn, dat ik nu nader bij u sta dan toen. Wij kunnen dus recht vriendschappelijk zijn, tenzij ook het jongste Vlaamsche geslacht — even als het Nederlandsche — tot kenspreuk neemt: Nul n'aura de l'esprit que nous et nos amis! — En dat hoop ik niet.
Waarom gij twijfelt of mijn verzen zóo gevoeld waren, begrijp ik niet. Dat is eenvoudig van elk kunstwerk te beweren; en ik vraag eenvoudig wie er het recht heeft een eerlijk artiest van onoprechtheid te verdenken? En dan ziet gij er een naklank in van Verlaine's Sagesse![3]— Ik kan u verzekeren — gij zult mij nu wel een erg min mensch vinden — dat ik voor uw brief Sagesse niet kende. Maar zelfs zoo het er op geleek, vindt gij het dan zoo onmogelijk, dat ik iets doorleef dat Verlaine doorleefd heeft? — Of is dat Verlaine's monopolie even als het grogje, dat slechts Moréas ook drinkt?
En nu uw tijdschrift. Het spreekt van zelf, dat gij mij op uw lijst van inteekenaars kunt zetten, en dat ik er
[2]
u geluk mede wensch.
Gaarne hoor ik eens hoe het gaat. Zoo als ik u, meen ik, vroeger eens zeide, ligt het in N[oord]-Nederland niet in de gewoonte vóoraf in te teekenen. Zoo gij een eerste afl[evering] behoorlijk doet exploiteeren in het noorden, dan zult gij hier waarschijnlijk meer koopers vinden dan in Vlaanderland.
Ik kan u echter niet verhelen, dat gijl[ieden] wat te exclusief zijt geweest. Gij moogt u dat door opgeschroefde artikelen in l'Art moderne en zoo laten wijsmaken, maar Toorop, Thorne Prikker, Bauer, Roland Holst zijn hier volstrekt niet populair. Zelfs vele zeer jongen gaan niet met hen mede .
Dat ik niets tegen hen heb, bewijst b.v. mijn woord in den Spect[ator] over Toorop ongeveer een maand geleden àpropos van de tentoonst[elling] Kunstkring, een woord, dat Jan Veth in de Amsterdammer jubelend overnam.[4] Maar ...... tusschen erkenning, billijke erkenning, en te zeggen "dát alléen is ware kunst en niets anders.", ligt een klove.
Wees intusschen hartelijk gegroet
van
Uw
P[ieter Andreas Martin] Boele van Hensbroek
Annotations
[1] Het bezoek van P.A.M. Boele van Hensbroek aan Antwerpen n.a.v. het banket voor Max Rooses. Boele van Hensbroek schreef daarover een stukje in de De Nederlandsche Spectator van 12 november 1892 in de rubriek Vlugmaren. Zie ook brief 188, noot 3.
[2] De Boekwezendag vond plaats op 7, 8 en 9 augustus 1890 in Antwerpen. De Bom en Boele van Hensbroek hebben elkaar toen inderdaad getroffen. Zie o.a. zijn artikel 'Herinneringen aan Gust Vermeylen - De Boekwezendag te Antwerpen (1890)': 'Hoe die avond eindigde? Precies herinner ik 't me niet meer. Maar Pol de Mont en Boele van Hensbroek (die mijn medewerking vroeg voor de Nederlandse Spectator, waarin hij, als opvolger van Vosmaer, de Flanor-rubriek onder zich had) waren zeker van de laatsten die met ons in 't leutige Antwerpen flaneerden, van de ene Weinstube tot een of andere Bierhalle.'
[3] Paul Verlaine, Sagesse (Paris, Société générale de librairie catholique, 1881).
[4] De De Nederlandsche Spectator, 41 (8 oktober 1892), p. 327, gaf in de rubriek 'Berichten en Mededeelingen' een bespreking van de twee tentoonstellingen in de Haagse Kunstkring (opening 24 september) waarin een groot deel gewijd werd aan Jan Toorop. Het artikel is niet ondertekend. Jan Veth was dermate opgetogen over deze gunstige bespreking in de doorgaans conservatieve De Nederlandsche Spectator dat hij het blijkbaar niet kon laten om het artikel, zij het ironiserend, te vermelden in De Amsterdammer. Weekblad voor Nederland, 799 (16 okt. 1892), p. 3, onder de rubriek 'Aanteekeningen Schilderkunst', ondertekend 'V'.: 'De Nederlandsche Spectator, die tot heden niet de verdenking op zich kon laden van met de jonge kunst in deze gewesten ongeproportioneerd ingenomen te zijn, die integendeel, — wij spreken van schilderkunst — nogaleens vlijtig meedeed om het den jongeren, en ook wel den ouderen van kracht, lastig te maken; de oude Spectator schijnt tot inkeer te willen komen. Het blad heeft verleden week een goedgehumeurd stukje over de tentoonstelling van teekeningen in den Haagschen Kunstkring [gepleegd]'.
